Trochę o historii:
Cajon (wymowa: ka-hon, kachun) to instrument pochodzący z Ameryki Łacińskiej z nazwą zaczerpniętą z języka hiszpańskiego.
W tłumaczeniu słowo "cajon" oznacza skrzynię, szufladę, co wyjaśnia kształt i budowę instrumentu. W okresie kolonialnym, kiedy instrumenty były zakazane, niewolnicy w Peru używali wszelkiego rodzaju drewnianych skrzyń (używanych do transportu i przechowywania ryb, tytoniu, trzciny cukrowej itp.) jako substytutów instrumentów perkusyjnych. Rytm wybijano po prostu uderzając w nią rękoma. Z czasem ten sposób muzykowania coraz bardziej rozpowrzechnił się w Peru oraz na Kubie. Popularność cajon w Europie zapoczątkował rok 1970, w którym słynny gitarzysta flamenco - Paco de Lucia przywiózł dwa instrumenty do Hiszpanii i wykorzystał jako główny instrument rytmiczny w tym stylu muzycznym. Od tego czasu instrument zdobywa coraz większą popularność także w innych gatunkach muzyki oraz służy w celach terapeutycznych. Wzrasta także zainteresowanie instrumentem wśród młodzieży w zastosowaniach amatorskich, a także profesjonalnych jak np. na scenie, w szkołach i na uczelniach muzycznych. Miarą sukcesu wydaję się byś dwa czynniki:
1. Jest łatwy w graniu rękoma (nie potrzeba nic więcej) oraz jako instrument perkusyjny jest dosyć cichy, stąd łatwo można go wykorzystać przy koncertach akustycznych.
2. Wszystkie podstawowe rytmy mogą byś wykonane na Cajon za pomoc typowej separacji basu i werbla. W zależności od umiejętności i biegłości grającego zakres rytmów może być bardzo szeroki. W chwili obecnej prócz gry rękoma zaczęto używać techniki gry szczotkami (z tworzywa, rzadziej z metalu), a także stosuje się pedał "stopy" tak, jak w zestawie perkusyjnym.
Budowa cajon:
Jak wspominaliśmy wcześniej instrument jest zbudowany w kształcie prostopadłościanu standardowo o wymiarach 50 cm (wysokość) x 30 cm (szerokość). Wykonany jest ze sklejki drewnianej (w większości wypadków brzozowej) o grubości 1-2 cm. Jedną z sześciu ścian stanowi pudło rezonansowe, a tylna z nich, zwana basową lub „tapą” posiada otwór rezonansowy o przeciętnej średnicy 12 cm. Ścianka przednia: uderzana, "grająca", zwana płytą czołową wykonana jest z cieńszej sklejki, często pokrytej fornirem, który wpływa na charakter brzmienia oraz pełni funkcję ozdobną. Jest ona w całości lub w górnej części przykręcana śrubami umożliwiającymi strojenie (rzadziej w całości przyklejona) do konstrukcji cajon i ma wpływ na dynamikę instrumentu. W środku instrumentu umieszcza się ożebrowanie wzmacniające konstrukcję do którego przymocowane są sprężyny werblowe lub struny. Oparte o płytę czołową wydają charakterystyczne brzmienie snare’u. Ich naciąg także może być regulowany. Dla uzyskania specjalnego efektu w serii la Peru prócz strun zastosowano dzwoneczki (jingle). Jako, że na instrumencie gra się siedząc na nim w niektórych cajon wierzch został wyposażony w wygodną poduszkę.
Schlagwerk CP-604 (widok z przodu, przekrój, widok z tyłu)
Jaki cajon wybrać?
Metoda selekcji:
Przy wyborze instrumentów sugerujemy "metodę selekcji" czyli serię odpowiedzi na parę pytań i odrzucania tych nie pasujących do naszej wizji.
Pierwszym z podstawowych pytań jakie powinniśmy sobie zadać przed wyborem to jakie pieniądze jesteśmy w stanie przeznaczyć na zakup. Podstawowe wersje cajon dla początkujących użytkowników możemy znaleźć już w granicach 400-500 zł, instrumenty średniej klasy to wydatek rzędu 800-1000 zł, a profesjonalne instrumenty oscylują około granicy 1500 zł. Przy określaniu budżetu proponujemy rozejrzeć się również za akcesoriami i dodatkowymi instrumentami jakie można użyć w zestawie.
Podział ze względu na mechanizm werblowy:
Po określeniu swoich możliwości finansowych zastanówmy się do czego, czyli do jakiego rodzaju muzyki będziemy go używali najczęściej. Do muzyki rockowej przeważnie używane są cajon ze sprężynami werblowymi - takimi jak w klasycznym werblu, ze względu na charakterystyczne, ostrzejsze, "skwierczące" brzmienie. Jeśli jednak chcemy grać w klasycznych stylach takich jak np. falemnco radzimy rozejrzeć się za cajon ze strunami gitarowymi. Ważnym jest, aby zwrócić uwagę na to, czy instrument daje możliwość demontażu systemu sprężyn lub strun - po wymontowaniu ich uzyskasz klasyczne, kubańskie brzmienie zbliżone do conga, o czym pisaliśmy wcześniej.
Brzmienie:
Po wstępnej selekcji zastanówmy się nad brzmieniem, a w zasadzie nad wysokością brzmienia Twojego przyszłego instrumentu. Porównując do stylów muzycznych - do nowoczesnej muzyki takiej jak np. rock lub hip hop użyjemy instrumentu o głębokim brzmieniu basowym oraz mocniejszym, bardziej wyrazistym i selektywnym brzmieniu werbla. Jeśli będziemy częściej używali go do klasycznych gatunków, szukamy brzmienia pełnego i dźwięcznego. Myśląc o zakupie instrumentu, który ma być nagłosniony (koncerty live) przy małym doświadczeniu scenicznym ze względu na specyficzną budowę akustyczną cajon może być przyczyną sprzężeń. W związku z tym radzimy rozejrzeć się za instrumentami o mniejszej odpowiedzi rezonansowej, z bardziej punchowym brzmieniem basu.
Szczegółowy opis brzmień i zastosowań oraz przegląd serii znajduje się tutaj
Przed zakupem:
Warto udać się do dobrego sklepu muzycznego i posłuchać kilku instrumentów "na żywo". Przy rodzących się wątpliwościach zawsze można poradzić się sprzedawcy. Korzystanie z wielu forów internetowych pozwala zdobyć wiedzę, jednak instrument powinien odpowiadać naszym wymaganiom, a nie wymaganiom kolegi z internetu. Z dużym prawdopodobieństwem każdy z użytkowników forum ma już najlepszy i ulubiony cajon, co nie oznacza, że będzie on dobry dla nas. Zazwyczaj, przy niewielkiej pomocy "metodą selekcji" dość łatwo wybierzemy to, czego potrzebujemy.
Opracowanie: M. Godek, R. Pawelczak (Music Center), D. Boergermann (Schlagwerk GmbH)